Interdyscyplinarny obóz badawczy u Krakowiaków Zachodnich
26 września 2025
-
23 zdjęcia
W dniach 24-26 września 2025 roku odbył się interdyscyplinarny obóz badawczy zorganizowany przez pracowników Działu Badań i Opracowania Zbiorów Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ. Badaniami objęto północno-zachodnią część obszaru zamieszkiwanego przez Krakowiaków Zachodnich, a ściślej miejscowości: Jaroszowice, Chocznia, Witkowice, Brzeszcze, Kęty, Wysoka, Andrychów, Sułkowice-Bolęcina, Brzezinka oraz Wadowice. Głównym celem przedsięwzięcia było zgromadzenie materiału badawczego w obszarze dialektologii, etnomuzykologii, etnochoreologii oraz etnografii.
W trakcie obozu przeprowadzono około 40 wywiadów - zarówno indywidualnych, jak i grupowych - z mieszkańcami 10 miejscowości. Informatorami w badaniach były zarówno osoby prywatne, jak i członkowie organizacji społeczno-kulturalnych, takich jak Koła Gospodyń Wiejskich oraz zespoły regionalne. Wśród nich znalazły się m.in. KGW „Vadowianki” z Wadowic, Koło Gospodyń Wiejskich z Andrychowa, Grupa Śpiewacza z Witkowic oraz członkowie Zespołu Pieśni i Tańca „Kęty”. Dzięki ich zaangażowaniu udało się zgromadzić bogaty materiał obejmujący różne aspekty lokalnej kultury.Szczególne miejsce w dokumentacji zajęły zwyczaje doroczne, zwłaszcza te związane z obchodami świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Etnograficzne wywiady poświęcone tematyce bożonarodzeniowej koncentrowały się m.in. na opisie lokalnych grup kolędniczych, które dawniej funkcjonowały w wielu miejscowościach regionu. Charakterystycznym atrybutem tych grup było drzewko zwane „rajem” - ozdobna konstrukcja symbolizująca drzewo życia lub rajski ogród, często wykonana z gałązek jodły lub świerku, przyozdobiona wstążkami, jabłkami i orzechami.
W przypadku wywiadów dialektologicznych skupiono się przede wszystkim na analizie cech fonetycznych lokalnej mowy. Na obszarze objętym prezentowanymi badaniami występują aż dwie tzw. wyspy jednonosówkowe – rejony, w których zaszło fonetyczne uproszczenie systemu samogłosek nosowych, polegające na zatarciu różnicy między „ą” a „ę”. To cecha językowa, umożliwiająca dokładniejsze określenie granic gwar oraz ich historycznych przemian. Dlatego też szczególną uwagę poświęcono wymowie samogłosek nosowych, dokumentując zarówno ich realizacje, jak i lokalne warianty, co stanowi istotny wkład w badania nad językiem mówionym regionu.
Jesteśmy wdzięczni wszystkim informatorom oraz osobom zaangażowanym w organizację obozu, dzięki którym możliwe było udokumentowanie wielu unikalnych, często zanikających już elementów tradycyjnej kultury ludowej Krakowiaków Zachodnich.