Pisanka - symbol życia i odrodzenia
Pisanka ma długą i ciekawą historię. To niezwykłe zdobione jajo jest symbolem życia, płodności i odrodzenia. W wielu kulturach ten symbol związany był z kultem zmarłych, zaś w kręgu chrześcijaństwa stał się częścią wielkanocnej tradycji.
Najstarsze tradycyjne wzory wykonywane woskiem lub wydrapywane to znaki solarne, rozety, rozety wirujące, inne rodzaje słońca z promieniami, swastyki, swastyki splecione z krzyżem, znaki krzyża w formie wiatraka, spirale, drzewka życia oraz symbole falliczne.
Pierwsza wzmianka o kraszeniu jaj w Polsce pochodzi z połowy XII wieku. Ponieważ pisanki odgrywały ważną rolę w wielu obrzędach przedchrześcijańskich, w tym czasie Kościół zabraniał jedzenia i barwienia jaj w okresie Wielkanocy. Wkrótce jednak malowane jaja zadomowiły się w nowej religii. Do dziś stanowią obok pieczywa, wędlin, chrzanu - główny element święconego.
Wiele legend i podań opowiada o początkach malowania i zdobienia jaj i ich przeznaczeniu magiczno-kultowym. Jedno z nich mówi, że zwyczaj malowania jaj wprowadziła święta Magdalena. Prosząc Piłata o uwolnienie Mistrza podarowała mu kolorowe, pięknie zdobione jajo, gdyż nie miała nic innego, co mogłoby stanowić odpowiedni dar dla tej rangi rzymskiego dygnitarza. Inna wersja legendy mówi, że gdy Maria Magdalena przybiegła do pustego grobu w wielkanocny poranek, ujrzała w misie leżące jaja przygotowane na Paschę, zabarwione na czerwony kolor. Wyniosła je przed dom, a obdarowując nimi apostołów i uczniów Jezusa, głosiła radosną nowinę o Zmartwychwstaniu.
Swój magiczno-kultowy charakter pisanki utraciły w połowie XIX wieku i stały się już tylko przepięknym artystycznym wytworem twórczości ludowej, związanym jedynie z Wielkanocą.
W Polsce podobnie jak w innych krajach istniało całe bogactwo technik i wzorów zdobienia jaj. Nazwy pisanek wielkanocnych zależą właśnie od techniki zdobienia. I tak wyróżnić można:
Pierwsza wzmianka o kraszeniu jaj w Polsce pochodzi z połowy XII wieku. Ponieważ pisanki odgrywały ważną rolę w wielu obrzędach przedchrześcijańskich, w tym czasie Kościół zabraniał jedzenia i barwienia jaj w okresie Wielkanocy. Wkrótce jednak malowane jaja zadomowiły się w nowej religii. Do dziś stanowią obok pieczywa, wędlin, chrzanu - główny element święconego.
Wiele legend i podań opowiada o początkach malowania i zdobienia jaj i ich przeznaczeniu magiczno-kultowym. Jedno z nich mówi, że zwyczaj malowania jaj wprowadziła święta Magdalena. Prosząc Piłata o uwolnienie Mistrza podarowała mu kolorowe, pięknie zdobione jajo, gdyż nie miała nic innego, co mogłoby stanowić odpowiedni dar dla tej rangi rzymskiego dygnitarza. Inna wersja legendy mówi, że gdy Maria Magdalena przybiegła do pustego grobu w wielkanocny poranek, ujrzała w misie leżące jaja przygotowane na Paschę, zabarwione na czerwony kolor. Wyniosła je przed dom, a obdarowując nimi apostołów i uczniów Jezusa, głosiła radosną nowinę o Zmartwychwstaniu.
Swój magiczno-kultowy charakter pisanki utraciły w połowie XIX wieku i stały się już tylko przepięknym artystycznym wytworem twórczości ludowej, związanym jedynie z Wielkanocą.
W Polsce podobnie jak w innych krajach istniało całe bogactwo technik i wzorów zdobienia jaj. Nazwy pisanek wielkanocnych zależą właśnie od techniki zdobienia. I tak wyróżnić można:
- kraszanki – jaja zdobione na jeden kolor, to najstarsza tradycja zdobienia,
- drapanki, skrobanki, rysowanki – jaja zdobione poprzez wydrapywanie na zabarwionej skorupce wzoru,
- zdobienie techniką batikową –„pisanie" polegające na rysowaniu ornamentów na zabarwionej pisance roztopionym, płynnym woskiem, na czym można poprzestać lub pójść dalej i zanurzyć ją następnie w barwniku, a gdy ten wyschnie, zetrzeć wosk – w ten sposób powstaje wzór, gdyż miejsca pokryte woskiem nie przyjmują farby; tak też można otrzymać pisankę wielobarwną kilkakrotnie nakładając wosk i barwiąc na różne kolory,
- jaja trawione – wytrawianie barwnika kwasem np. z kiszonej kapusty lub serwatką, w efekcie powstaje pisanka z barwnym wzorem na jasnym wytrawionym tle,
- od dawna stosowano również nakrapianie farbą, owijanie jaj papierem, sznurkiem, „duszą" z łodyg sitowia i bzu.
Do malowania skorupek używano barwników roślinnych. Aby utrzymać odpowiedni kolor używano różnych roślin:
Dostępne obecnie nowe możliwości zdobnicze stały się okazją do rozwijania przeróżnych sposobów zdobienia jaj. Oglądać więc możemy jaja oklejane grysikiem, makaronem, słomą, pasmanterią, cekinami, a nawet wydmuszki o ażurowych wzorach wycinanych przy pomocy... narzędzi stomatologicznych.
- żółty i brązowy – wywar z łupin cebuli, nasion wrotyczu
- niebieski – wywar z kwiatów bławatka
- czerwony – odwar z kory drzewa fernambukowego i z robaczków zwanych czerwcem
- fioletowy – wywar z płatków malwy
- zielony – wywar z pędów młodego żyta, widłaka i mchu
- różowy – wywar z buraka
- czarny – wywar z kory olchowej, dębowej, łupin orzechów włoskich z dodatkiem ałunu.
Dostępne obecnie nowe możliwości zdobnicze stały się okazją do rozwijania przeróżnych sposobów zdobienia jaj. Oglądać więc możemy jaja oklejane grysikiem, makaronem, słomą, pasmanterią, cekinami, a nawet wydmuszki o ażurowych wzorach wycinanych przy pomocy... narzędzi stomatologicznych.
Najpiękniejsze pisanki
Podobnie jak w poprzednim roku, również tegoroczna 31. edycja Regionalnego Konkursu na Pisankę Ludową i Plastykę Obrzędową związaną z okresem Wielkanocy nie mogła odbyć się z powodu wprowadzenia w kraju obostrzeń mających na celu przeciwdziałanie epidemii wirusa SARS-CoV-2.
Liczymy, że odwiedzenie naszej wirtualnej galerii zawierającej zdjęcia najpiękniejszych pisanek z kilku ostatnich edycji Konkursu, choć w niewielkim stopniu wprowadzi Was w świąteczny nastrój.
Liczymy, że odwiedzenie naszej wirtualnej galerii zawierającej zdjęcia najpiękniejszych pisanek z kilku ostatnich edycji Konkursu, choć w niewielkim stopniu wprowadzi Was w świąteczny nastrój.
