Pasteliści Jubileuszowo – 30 lat Stowarzyszenia Pastelistów Polskich

„Pasteliści Jubileuszowo” to wystawa prezentująca twórczość artystów profesjonalnych, zrzeszonych w Stowarzyszeniu Pastelistów Polskich, artystów, którzy traktują w sposób wyjątkowy malarstwo wykonane techniką pastelu, promując ją na corocznych wystawach od wielu lat w galeriach sztuki w całej Polsce.

Stowarzyszenie Pastelistów Polskich powstało w Nowym Sączu w 1995 roku z inicjatywy artystów biorących udział w ogólnopolskim konkursie malarstwa pastelowego, zorganizowanym przez dyrektora Krzysztofa Kulisia w nowosądeckim Biurze Wystaw Artystycznych. To miasto skupiło twórców profesjonalnych, stało się artystycznym centrum, kojarzonym z tą techniką i artystami od pierwszej edycji wystawy w formie ogólnopolskiego i międzynarodowego biennale, aż do dzisiaj. Artyści z różnych stron Polski, z różnych ośrodków twórczych, prezentują w swych obrazach wartość pastelu w pełnym artystycznym wymiarze. W tym mieście z potrzeby zintegrowania się, dzielenia doświadczeniem warsztatowym i inspiracjami oraz z umiłowania techniki pastelu powstało Stowarzyszenie Pastelistów Polskich. W tym roku obchodzi trzydziestolecie działalności.

Prace na wystawę „Pasteliści Jubileuszowo” wybrali artyści. Nie było formuły konkursu, sami twórcy zdecydowali, czy pokażą nowe pastele, wykonane specjalnie na tę okazję, czy też sięgną do archiwum po starsze prace, które być może były już prezentowane na wystawach w Nowym Sączu. Tematyka prac jest różnorodna – pejzaż syntetyczny, tradycyjny, architektura, malarstwo figuratywne, abstrakcyjne, malarstwo iluzjonistyczne. Jedne są pełne delikatności, melancholii i liryzmu, kolejne przyciągają dynamiką i ekspresją, niektóre zachwycają oszczędnością barwy i możliwościami palety monochromatycznej, a jeszcze inne przemawiają fakturową, kolorystyczną mocą i energią, których silna barwa zdawałaby się przeczyć wyobrażeniu barw pastelowych.

Mogłoby się wydawać, że artystów na tej wystawie wszystko dzieli, ale to właśnie niezwykła różnorodność splata i tworzy wspólną opowieść. Łączy nas technika i format prac, a od wielu lat także przyjaźń.

Ta jubileuszowa wystawa to przegląd aktualnej kondycji malarstwa pastelowego artystów różnych pokoleń. Osiemdziesięciu siedmiu malarzy, grafików, rzeźbiarzy, ilustratorów, konserwatorów sztuki, architektów, wnętrzarzy, pedagogów prezentuje malarstwo wykonane różnymi technikami pastelowymi. Pastel olejny, suchy, twardy, technika mieszana – to z punktu widzenia odbiorcy i artysty ciekawe spojrzenie na małą wielką kredkę, bo pastel to narzędzie wszechstronne. Narzędzie, które towarzyszy nam od dzieciństwa, dając wyjątkowe możliwości plastyczne. Ta kredka, by opisać w skrócie – mieszanka pigmentu z substancją wiążącą (gumą tragakantową), przed wyschnięciem ma konsystencję ciasta, stąd nazwa pastello (pasta z języka włoskiego – ciasto). Pastel jest zarówno techniką rysunkową, jak i malarską, więc wybór artysty w kwestii wiodącego rysunku czy plamy daje różnorodne możliwości tworzenia materii obrazu, umożliwia też przenikanie się tych struktur. Pastel znakomicie nadaje się do malowania z natury. Przedstawiciele impresjonizmu sprawili, że kredka zyskała na znaczeniu. Można pastelem szybko notować ulotne doznania, używać go do szkicu, uchwycić subtelności światła zmieniającego się w różnych porach dnia, uzyskując niezwykle wrażenia kolorystyczne. Pastel nie musi służyć tylko do zapisu emocji i wrażeń, ale jest też świetnym medium do pracy nad obrazem realistycznym, gdy w pracowni artysty powstaje precyzyjne studium martwej natury, portretu, aktu, czy własnej, autorskiej kompozycji. Czasem, patrząc na obraz, trudno uwierzyć, że to nie fotografia – tak dalece artysta posuwa się do wykorzystania swojego warsztatu i kunsztu zarazem.

Prezentowane na wystawie prace dowodzą, jak niezwykłe umiejętności warsztatowe prezentują artyści, jak wielkie jest ich bogactwo wyobraźni.

Technika pastelu miała swe początki już w XV, XVI wieku. Miała przewagę nad innymi technikami, bo zapewniała szybkość tworzenia szkiców do portretów lub pejzaży. Przy użyciu sangwiny i sepii (to również pastel) powstawały rysunki Leonarda da Vinci, Hansa Holbeina i innych wielkich twórców tej epoki. Rozkwitła w pełni w XVIII wieku w różnych krajach europejskich. Lista mistrzów malarstwa pastelowego jest długa – Rosalba Carriera, François Boucher, Maurice Quentin de La Tour, Jean  Chardin i wielu innych artystów różnych narodowości. Prace w tej technice zachowały się do dziś w bardzo dobrym stanie technicznym. XIX i XX wiek dowiodły, jak często artyści wykorzystywali tę technikę w swojej pracy i jakie perły malarstwa pastelowego możemy oglądać w muzeach świata – Whistler, Monet, Degas, Toulouse-Lautrec.

Pamiętajmy o tradycji techniki pastelowej, która w Polsce ma również bogatą historię: Bilińska, Boznańska, Axentowicz, Wyspiański, Wyczółkowski – to nazwiska jakże ważne dla polskiej sztuki, których nie można pominąć. Kontynuacja promocji tej techniki wydaje się oczywista, a zarazem wymagająca od artystów pokory i niemałych umiejętności.

Zapraszamy na kolejną odsłonę wystawy pastelu do Galerii Sztuki Współczesnej BWA SOKÓŁ w Nowym Sączu, mieście, gdzie przez wiele lat – od 1987 roku – technika ta gościła, gdzie prawie wszyscy artyści biorący udział w omawianej jubileuszowej wystawie byli obecni w różnych edycjach biennale, gdzie wielu gości podziwiało kunszt artystów z Polski, Europy i świata, a czterech Panów „W” – Wyspiański, Weiss, Wyczółkowski, Witkacy zachwycali wspaniałymi pastelami na wystawie towarzyszącej Festiwalowi Pastelu w 2013 roku „Ślady na papierze – arcydzieła pasteli”.

Artyści Stowarzyszenia Pastelistów Polskich są godnymi kontynuatorami swoich wielkich poprzedników. Niech jubileuszowa wystawa będzie artystyczną ucztą dla wszystkich odwiedzjących.

Bernadetta Stępień

Prezes SPP

Kurator wystawy Pasteliści Jubileuszowo